ایرانگردی
به گزارش آی فیلم 2، سینمای افغانستان طی سال های اخیر فراز و نشیب بسیار داشته که متاثر از اوضاع داخلی و خارجی و همچنین موضوع جنگ که درون مایه بیشتر فلم های دهه اخیر بوده است ، می باشد.
تصور بیشتر مردم بر این است که سینمای افغانستان بسیار جوان است و آغاز این راه با فلم «هفت سوار» بوده که در واقع اینطور نیست. اولین فلم سینمای افغانستان به نام «عشق و دوستی»، با کمک هندی ها زمانی ساخته شد که کشور پاکستان وجود نداشت و این نشان می دهد که سینمای افغانستان بیش از نیم قرن قدمت دارد.
با این حال در سال 1965 میلادی بود كه صنعت سينمای افغانستان به طور رسمی به وجود آمد. برای ترسیم تصویر واقعی از سينمای افغانستان بهتر است آنرا قدم به قدم بررسی كنيم:
آغاز سينمای افغانستان
مردم در این دوره بیشتر با فلم های خارجی و به خصوص فلم های هندی آشنا شده و ابراز علاقه مندی نمودند. از سویی فلم های ساخته شده در افغانستان به دلیل وجود ضعف های تخنیکی کمتر توسط مردم تایید می شدند اما با این وجود گروهی همچنان به ساخت فلم ادامه دادند. برخی از فلم هایی كه در اين دوره ساخته شدند عبارتند از : «اندرز مادر»، «غلام عشق» ، «رابعه بلخی» و «مزرعه سبز».
دوره عمده سينمای افغانستان
در این دوره سینماگران افغانستان موفق شدند توجه مردم را که تا آن زمان علاقه ای به فلم های وطنی نداشتند جلب کنند و این امر قدم بزرگی برای سینمای افغانستان بود. فلم های «اختر ريشخند» ، «مجسمه ها مي خندند»، «جنايت كاران»، «گناه» و «مردا ره قول است» از معروفترين فلم های اين دوره بودند كه مورد توجه مردم قرار گرفتند.
فضای حاکم بر فلم سازی افغانستان
افغانستان همواره درگیر بحران های سیاسی و هجوم بیگانه ها بوده و از آن تاثیر بسیار پذیرفته به طوری که این امر به تنهایی به یک قانون نانوشته برای ساخت فلم در افغانستان درآمده است، فلم هایی که وسیله تبلیغ سیاست مداران گردید و از سینما به عنوان ابزاری برای تبلیغ سیاست خود استفاده کردند.
فلم هایی چون «شكست محاصره» ، «سفر» و «صبور سرباز« از این جمله آثاری است که بازتاب فضای سياسی آن دوره بودند.
هنر مندان تحصيل كرده
علاقه به ساخت فلم و ایفای نقش در فلم ها باعث شد تعداد بسیاری از علاقه مندان برای تحصیل و آموختن هنر های سینمایی به خارج از کشور بروند و در زمینه های مختلف مثل کارگردانی، بازیگری و دیگر امور مربوط به سینما تخصص کسب کنند اما با شروع جنگ و مهاجرت اغلب این سینماگران موفق نشدند در داخل کشور کار کنند و متاسفانه از تجربه این افراد استفاده نشد.
سينمای افغانستان در كشورهای ديگر
سینماگران افغانستانی که در خارج از افغانستان مصروف تولید فلم هستند با اینکه از امکانات تخنیکی حرفوی برخوردارند اما اثری از هنر و اندیشه در این فلم ها دیده نمی شود چرا که قصد تهیه کنندگان بیشتر اهداف تجاری است.
«شير آقا و شيرين گل»، «عشق و پيری»، «در سرزمين بيگانه»، «هجرت» ، «بولت»، «پناه» و… از جمله فلم هایی هستندکه در اروپا و هندوستان ساخته شده اند و فقط اهداف تجاری داشته اند.
سینماهای کابل در گذر زمان
سینماهای افغانستان اغلب شامل يك طبقه كامل و يك و نيم طبقه ديگر بودند. بعضی از این سینماها شامل چند اتاق دارای پرده و حفاظ بودند که قسمت فامیلی نامیده میشد و از سایر بخش ها گران تر بود.
چوکی ها در ابتدا چوبی بودند که بعد از مدتی چوکی هایی با روکش چرم رواج یافتند و ظاهر سینما بسیار متفاوت تر از گذشته شد.
درگذشته ماموران در ورودی سینماها مردم را تلاشی نموده و از ورود اسلحه ، مواد آتش زا ، سيگرت و… جلوگيری می كردند و سپس هر كس براساس نمبر چوكی اش می نشست.
پيش از آغاز فلم، موسيقی هایی از آوازخوان های محبوب كشور همانند «مرحوم ساربان» ، «احمد ظاهر» و ... در سالن نشر مي شد. بين فلم ها نيز وقفه پانزده دقيقه ای يا شايد هم بيشتر، برای تهيه مواد خوراكه از دوكان های كوچك داخل سينما رايج بوده است. و پس از آن دوباره فلم ادامه پيدا مي كرد.
در برخی از سينماها همانند سينما «آريانا» ، «پارك»و «كابل ننداری» مردان فقط با كورتی و پطلون مرتب اجازه ورود داشتند و افرادی نیز پيش روی سينماها با اجاره دادن این لباس ها درآمدزایی داشتند.
فلم های امریکایی و اروپایی در ايران دوبله می شدند اما فلم های هندی با زبان اصلی و فلم های ترکی با زير نويس دری به نمايش درمی آمدند .
در آن زمان در سينما های افغانستان بيشتر فلم های هندی به نمایش در می آمد كه بسيار مورد توجه مردم بود و بازيگران هندی مثل: «آميتاب بچن»، «درمندر»، «جيتندر» و ... در افغانستان طرفداران بسیاری داشتند.
همچنین فلم های ایرانی هم بعد از فلم های هندی بسیار محبوب بودند.
فلم های امریکایی هم طرفداران خود را داشت و مردم این فلم ها را بر ساخته های اروپا ترجیح می دادند.
«به خاطر يك مشت دالر»، «خوب ، بد ، زشت»، «ديروز امروز فردا» ، «بر باد رفته»، «دوازده مرد خبيث» و «رقص خون آشام ها» از فلم هایی بودند که در آن زمان محوبیت داشتند.
كارگردان های سينما در افغانستان
«انجنير لطيف احمدی»، «برمك» و «عتيق رحيمی» را می توان از جمله مشهور ترين كارگردانان افغانستان به حساب آورد.
«انجنير لطيف احمدی» به خاطر فلم «گناه وحماسه ی عشق» در افغانستان به شهرت رسيد و بعد ها مدير افغان فلم شد. وی پس از آغاز دوره طالبان به خارج از كشور رفت و فلم های «شير آقا و شيرين گل» و «عشق پيری» را ساخت .
فلم های اخیر وی مانند «سنگ سار» بیشتر جنبه تجاری دارد و کیفیت آثار قبلی او را ندارد. فلم های ديگر وی عبارتند از: «فرار»، «صبور سرباز»، «پرنده های مهاجر»، «حماسه عشق» و «مزرعه سبز».
«عبدالواحد نظری» در سال 1332 خورشیدی در شهر قندهار به دنیا آمد، برای تحصیلات عالی در رشته کارگردانی سینما و تلویزیون به کشور بلغاریا رفت و در سال 1361 خورشیدی با اخذ دیپلوم معادل به دکتورا به افغانستان بازگشت. در میان سال های 1362- 1368 خورشیدی عضویت هیئت رئیسه اتحادیه هنرمندان را کسب نمود و در عین حال رییس “افغان فلم” بود.
عبدالواحد نظری در سال 1385 خورشیدی به صفت رئیس تلویزیون آریانا، بعداً به حیث رئیس تلویزیون شمشاد و فعلاً رئیس عمومی رادیو و تلویزیون ملی افغانستان می باشد.
از جمله فلم های نظری می توان به «لحظه ها»، «آرمان»، «کاغوشچی»، «دلمرپه لور»، «افغانستان بدون شوروی ها»، «دکوندی زوی» و«رئیس» اشاره نمود. همچنان اولین تیاتر تلویزیونی و فلم های«گمراه» و «هجرت» نیز از ساخته های واحد نظری است که در دیار هجرت ساخته شده است.
واحد نظری در سال 1998 میلادی لقب «کارمند شایسته فرهنگ افغانستان» و سه جایزه و دیپلوم هنری و مطبوعاتی را کسب کرده است. این هنرمند عضو اتحادیه کارگردانان آلمان می باشد و اولین افغانستانی است که از تصویرش در یک تکت پُستی در هالند استفاده شده است.
همایون مروت كارگردان 41 ساله افغانستانی از سال 1998 در سويدن زندگی می کند. مروت علاوه بر كارگردانی ، بازيگر ، شاعر و آهنگ ساز هم هست . او نخستين نقش خود را در فلم «ذغال سبز» که محصول مشترک افغانستان ، ازبكستان و روسيه است، بازی کرد كه تلاش درخور توجهی برای اعتلای سينما در افغانستان بود.
از جمله آثار مروت می توان به فلم های كوتاه «آرزو »و «خواب طلايی» اشاره كرد.
صدیق برمک كارگردان 46 ساله ، از مهم ترين و معروف ترين چهره های سينما در كشور افغانستان و همچنین چهره ای نام آشنا در سطح جهانی به حساب مي آيد .
بهترين فلم وی «بيگانه» نام دارد . «صديق برمك» با فلم «اسامه» به شهرت جهانی دست يافت و فلم وی برنده جوايز مهمی از جشنواره های مطرح جهانی و بين المللی گرديد. از عوامل موفقیت فلم «اسامه» جدا از ساختار شکنی و مسائل تخنیکی آن، باید به بازاریابی خوب کارگردان ایرانی «محسن مخملباف» اشاره کرد.
فلم «اسامه» دقيقا زمانی اکران شد كه افغانستان پس از سقوط طالبان دوباره به مركز توجه جهانيان تبديل شد و جهان تشنه دانستن مسائل افغانستان بود.
«برمك» بيشتر بخاطر نوع دیدگاه و آثار متفاوت، مورد توجه قرار گرفته و متاسفانه بيشتر سعی می كند فلم های جشنواره پسند بسازد تا فلم هایی كه بيشتر مردم هدف باشند.
از ديگر آثار برمک می توان به فلم کوتاه «دريا و ديوار» اشاره کرد.
ع ا / ح ح
